รู้จักดิน รู้จักปุ๋ย

        คริสต์ศตวรรษที่ 21 จะเป็นยุคแห่งการเปลี่ยนแปลงอย่างมากมาย รุนแรงและกระทบกว้างขวางต่อมวลมนุษยชาติ โดยเฉพาะภัย 4 ประการ คือ

         1.จำนวนประชากรของโลกมีมากเกินกว่าพื้นที่จะพอเพียงสำหรับหล่อเลี้ยงทุกคน

ได้หมดจำนวนที่พอดีคือ 4 พันล้านคน ปัจจุบัน 6.8 พันล้านคน

         2.ภาวะโลกร้อน ซึ่งจะทวีความรุนแรงและมีผลกระทบไปทุกหย่อมหญ้า

ทุกอย่างต้องปรับตัว

         3.พลังงานฟอสซิลร่อยหรอลงอย่างรวดเร็ว จำต้องหาพลังงานทดแทน

รวมทั้งพลังงานชีวภาพ

         4.วิกฤติอาหาร ผู้คนอดอาหาร-ขาดอาหาร จนอาจเกิดจลาจลได้อย่างกว้างขวาง

         การเกษตรจึงเป็นทางออกที่สำคัญที่สุดของมนุษยชาติ การผลิตอาหารต้องการดินดี

ดินดีต้องมีธาตุอาหารในดินอย่างพอเพียงและอย่างเหมาะสม เพราะฉะนั้นการรู้จักวิเคราะห์ดินและรู้จักการใช้ปุ๋ยอย่างถูกต้องวิธีจึงเป็นความรู้ที่สำคัญเหลือเกิน

         ขออนุโมทนาต่อท่านประธาน คือ คุณจิตรามณฑ์ เตชะไพบูลย์ และกรรมการกองทุนฯ ทุกท่าน ที่จัดพิมพ์หนังสือเล่มนี้

         ขอชมเชย ศาสตราจารย์ ดร.ทัศนีย์ อัตตะนันทน์ และ ดร.ประทีป วีระพัฒนนิรันดร์ นักวิชาการผู้ยังประโยชน์แก่เกษตรกรไทยอย่างสม่ำเสมอตลอดมา

         ขอให้ทุกท่านจงอิ่มใจที่ได้ทำประโยชน์เพื่อเพื่อนร่วมชาติ และเพื่อบ้านเมืองไทยที่รักของเราทุกคน

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นพ.เกษม วัฒนชัย

องคมนตรี

31 ตุลาคม 2553

คำนำผู้เขียน

         ประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม การเกษตรจึงมิใช่เพียงการผลิตเพื่อขาย แต่เป็นภาพหนึ่งของวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของประชากรส่วนใหญ่ จึงเชื่อมโยงกับปัญหาเศรษฐกิจ สุขภาพ สังคม ภัยพิบัติทางธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมของประเทศ         ระหว่างปี 2540-2551 สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิวิจัย (สกว.) ได้สนับสนุนทีมงานวิจัยการจัดการธาตอาหารพืชเฉพาะพื้นที่ให้พัฒนาเทคโนโลยี "ปุ๋ยสั่งตัด" เพื่อการผลิตข้าว ข้าวโพด และอ้อย และตั้งแต่เดือนพฤษภาคม 2550 ผู้เขียนได้รับความร่วมมือจากมูลนิธิพลังนิเวศและชุมชนในการระดมทุนจัดพิมพ์ "ธรรมชาติของดินและปุ๋ย" เพื่อใช้เป็นเอกสารประกอบการถ่ายทอดเทคโนโลยี "ปุ๋ยสั่งตัด" มาอย่างต่อเนื่อง         จากประสบการณ์การทำงานในพื้นที่ พบว่าเกษตรกรส่วนใหญ่มีความรู้เรื่องดินและปุ๋ยน้อยมาก ตัวอย่างเช่น ไม่เข้าใจถึงความแตกต่างระหว่างปุ๋ยเคมีกับสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช ปุ๋ยเคมีกับปุ๋ยอินทรีย์ หรือปุ๋ยอินทรีย์กับปุ๋ยชีวภาพ อีกทั้งไม่รู้ว่าเป้าหมายของการใช้ปุ๋ยแต่ละประเภทคืออะไร และขาดหลักคิดในการติดสินใจเลือกซื้อปุ๋ย ฯลฯ

         ดังนั้น ถ้าต้องการพัฒนาภาคเกษตรกรรมของประเทศให้มั่นคงยั่งยืน ควรสร้างโอกาสและปัจจัยเกื้อหนุนให้เด็กและเยาวชนได้เรียนรู้ธรรมชาติของดินและปุ๋ยอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ เพราะนอกจากดินและปุ๋ยเป็นปัจจัยการผลิตที่สำคัญในการเพาะปลูกพืชแล้ว ดินยังเป็นแหล่งผลิตปัจจัยสี่ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ ทั้งยังมีบทบาทและส่งผลกระทบต่อคุณภาพของสิ่งแวดล้อม

         เมื่อปลายปี 2552 ผู้เขียนจึงได้เริ่มจัดทำต้นฉบับหนังสือ "รู้จักดิน รู้จักปุ๋ย" ที่มีภาพวาดประกอบ เพื่อให้เด็กและเยาวชนเข้าใจง่าย ส่วนเนื้อหาของหนังสือฯ ประกอบด้วย 4 ตอน ดังนี้

         ตอนที่ 1 โลกของเรา เพื่อแสดงให้เห็นว่า โลกเกิดขึ้นและมีพัฒนาการมายาวนาน เช่นเดียวกับดินที่ได้ก่อกำเนิดมาแต่

ดึกดำบรรพ์ อันเป็นทรัพยากรที่สำคัญในการดำรงชีพของมวลมนุษยชาติ

         ตอนที่ 2 ดิน เพื่อให้ตระหนักถึงความสำคัญของดิน และรู้ว่าดินเกิดขึ้นได้อย่างไร และมีองค์ประกอบอะไรบ้าง ดินดี/ดินเลวดูที่ไหน จะปรับปรุงบำรุงดินได้อย่างไร พืชต้องการธาตุอาหารอะไรบ้าง ดินให้ธาตุอาหารพืชอะไรบ้าง ดินเหนียว ดินร่วน และดินทราย แตกต่างกันตรงไหน

         ตอนที 3 ปุ๋ย เพื่อให้รู้ว่า ปุ๋ยคืออะไร ปุ่ยมีกี่ประเภท ฉลากบนถุงปุ๋ยบ่งชี้อะไร ปุ๋ยถูก/ปุ๋ยแพงดูที่ไหน แม่ปุ๋ยและปุ๋ยผสมต่างกันตรงไหน ประโยชน์ของการผสมปุ๋ยใช้เองมีอะไรบ้าง จะเลือกซื้อปุ๋ยที่มีธาตุอาหารตรงตามคำแนะนำใช้ปุ๋ยได้อย่างไร และ

         ตอนที่ 4 การใช้ปุ๋ยเคมีให้มีประสิทธิภาพ เพื่อให้รู้ว่า ถ้าใช้ปุ๋ยเคมี จะเลือกใช้ปุ๋ยชนิดใด ใช้ประมาณเท่าไร ใช้เมื่อไร และใช้อย่างไร

         สุดท้ายนี้ ผู้เขียนขอกราบขอบพระคุณ ศาสตรจารย์เกียรติคุณ ดร.สรสิทธิ์  วัชโรทยาน ที่กรุณาให้คำปรึกษาแนะนำในการคัดเลือกเนื้อหาเพื่อให้เหมาะสมกับวัยของเด็กและเยาวชน และขอขอบคุณ ศาสตราจารย์ ดร.นันทกร  บุญเกิด  สำหรับภาพประกอบปุ๋ยชีวภาพ

ทัศนีย์  อัตตะนันทน์

ประทีป  วีระพัฒนนิรันดร์

31 ตุลาคม 2553